W rozdziale 4 napisałem: „Sytuacja wzywa nas do zadawania głębokich pytań, takich jak: „Po co tu jesteśmy?”, „Jaka jest właściwa rola ludzkości na Ziemi?”, „Czego chce Ziemia?” Napisałem: „W nowej relacji z Ziemią… za każdym razem, gdy coś z niej zabieramy, staramy się to robić w sposób, który ją wzbogaca. Nie jesteśmy nieświadomi naszego wpływu ani nie staramy się go minimalizować. Staramy się wywrzeć piękny wpływ, który służy całemu życiu”.

Jest to zasada założycielska rosnącego ruchu, który do opisania swoich praktyk przyjął przymiotnik „regeneracyjny”. Najbardziej znane jest rolnictwo regeneracyjne.

Rolnictwo regeneracyjne obejmuje szereg technik, które odbudowują glebę, wodę i bioróżnorodność. Zwykle wykorzystują one rośliny okrywowe i byliny, dzięki czemu nagie gleby nigdy nie są odsłonięte; sprzyjają synergistycznym relacjom między wieloma uprawami spożywczymi i niespożywczymi; przywracają naturalny cykl wodny i wypas zwierząt w sposób naśladujący zwierzęta stadne w naturze. Koncentrując się na glebie, niosą oryginalnego ducha rolnictwa ekologicznego. Termin „organiczny” został przyjęty przez jego mentora, J. I. Rodale, w odniesieniu do organicznych (zawierających węgiel) cząsteczek tworzących żywą glebę. Rodale zrozumiał, że gleba to coś więcej niż mieszanina chemikaliów. Niestety, termin ten stracił swoje pierwotne znaczenie, został wypaczony do tego stopnia, że USDA zezwala na organiczne etykietowanie warzyw hydroponicznych, które są uprawiane w ogóle bez gleby. Dlatego nie używam tutaj terminu „rolnictwo ekologiczne”, chociaż praktyki regeneracyjne, które opiszę, są rzeczywiście organiczne w prawdziwym duchu Rodale.

Ostatnio zwrócono uwagę na praktyki regeneracyjne ze względu na ich zdolność do szybkiego sekwestrowania dużych ilości węgla. Jak czytelnik już wie, myślę, że błędem jest ocenianie technologii ze względu na jedną wielkość, taką jak węgiel, ale w tym przypadku węgiel w przeważającej części tworzy wierzchnią warstwę gleby. Warstwa gleby to podstawa życia na lądzie; to żywa warstwa powierzchni Ziemi. Rolnicy regenerujący i siewcy permakultury rozumieją, że wszystkie istoty na farmie, w tym ludzie, będą się dobrze rozwijać, gdy gleba będzie prosperować.

Jedna z obiecujących technik przywracania zdrowia gleby to intensywny wypas rotacyjny (MIRG – Managed Intensive Rotational Grazing), którego celem jest hodowla zwierząt w sposób naśladujący ich rolę na naturalnych murawach. Jeśli nie pochodzisz z kultury koczowniczej, która nadal praktykuje tradycyjną hodowlę zwierząt, kiedy myślisz o zwierzętach wypasanych na pastwiskach, prawdopodobnie wyobrażasz sobie trawnik usiany krowami lub owcami. Ten obrazek jest daleki od wszystkiego, co można zobaczyć w zdrowym ekosystemie. Zdrowe ekosystemy obejmują drapieżniki, dla których pole rozproszonych owiec odpowiadałoby bufetowi „jedz, ile chcesz”. Dlatego roślinożercy zbierają się w duże stada dla ochrony, intensywnie wypasając teren, a następnie ruszając dalej. To właśnie powiela MIRG.

Podobnie jak w przypadku naturalnych łąk, duże skoncentrowane stada roślinożerców utrzymują zdrowie pastwisk i tworzą glebę. Stado zjada głównie czubki słodkiej trawy, depcze i nawozi pozostałe rośliny, zanim zdąży je zjeść do korzeni. Dzięki temu trawa szybko się regeneruje po przejściu stada. Gleba jest nie tylko chroniona przed erozją przez grubą warstwę zdeptanej roślinności, ale także powoduje, że rośliny wysyłają cukry do korzeni, wytwarzając bogate wydzieliny, które wraz z obornikiem i rozkładającą się materią roślinną odżywiają glebę. Fauna gleby, zwłaszcza dżdżownice, zwiększa przepuszczalność gleby, czyniąc ją gąbką pochłaniającą deszcz. Kopyta zwierząt wspomagają ten proces, przebijając powierzchnię gleby i robiąc wgłębienia zatrzymujące wodę.

MIRG praktykowany na zdegradowanych terenach przywraca je do życia. Wysuszone źródła znów zaczynają płynąć, brązowe krajobrazy zazieleniają się, ptaki i bioróżnorodna fauna wracają, sezonowe strumienie zaczynają płynąć przez cały rok, a zubożona gleba odzyskuje wysokość i głębokość.

Najbardziej wpływowym praktykiem intensywnego zarządzania wypasem rotacyjnym jest Allan Savory, biolog i rolnik z Zimbabwe, który zainspirował i nauczył swoich metod rolników w całej Afryce Subsaharyjskiej, Ameryce Północnej, Ameryce Południowej i Australii. Jego wykład na platformie TED przedstawia oszałamiające zdjęcia terenów odrestaurowanych przed i po zabiegu, który nazywa Holistic Grazing (holistyczny wypas). [1]

Jego twierdzenia wywołały znaczne kontrowersje. [2] Wierzę w argumenty pro: po pierwsze, ponieważ krytycy atakują błędnie pojmowaną karykaturę praktyk, które promuje Savory; po drugie, ponieważ nastąpiła prawdziwa wrzawa wśród rolników i farmerów stosujących tę metodę i dzielących się anegdotami w alternatywnych mediach rolniczych. Jednak rzeczywisty dowód jest trudny do uzyskania, w dużej mierze z powodu braku twardych danych ilościowych. Oprócz trudności w pomiarze węgla w glebie, MIRG nie jest procesem znormalizowanym, ale musi się zmieniać w zależności od lokalnych warunków, nawet w zależności od gospodarstwa lub doliny. To jest punkt, w którym Savory używa terminu „holistyczny”. Właściwe praktyki można określić tylko w bliskim związku z ziemią.

Chociaż dane dotyczące sekwestracji dwutlenku węgla w praktykach MIRG są skąpe, ostatnie badania wskazują na ilości znacznie większe, niż wcześniej sądziła większość naukowców. W badaniu przeprowadzonym w 2014 r. na University of Georgia mierzono roczny wzrost zawartości węgla w glebie na hektar o 8 ton rocznie w gospodarstwach przestawionych z upraw rzędowych na intensywnie zarządzany wypas. Retencja wody również wzrosła o jedną trzecią. Świat wykorzystuje około 3,5 miliarda hektarów ziemi na pastwiska i uprawy paszowe. Przekształcenie zaledwie jednej dziesiątej tej ziemi w praktyki MIRG (używając powyższej liczby 8 ton) spowodowałoby sekwestrację jednej czwartej obecnych emisji. (MIRG zmniejsza również emisje metanu aż o 22% w porównaniu z konwencjonalną produkcją mięsa.) [4]

Indywidualni rolnicy zgłaszają znacznie wyższe dane dotyczące sekwestracji dwutlenku węgla. Jedną z najbardziej znanych farm regeneracyjnych jest Brown’s Ranch w Północnej Dakocie, na której zastosowano holistyczne praktyki wypasu, aby podnieść poziom pochłaniania węgla z 4 do 10% w ciągu sześciu lat – co odpowiada 20 tonom węgla na hektar rocznie. [5] Jej zdolność pochłaniania wody deszczowej również wzrosła z pół cala na godzinę – co pociąga za sobą ogromne spływanie – do ośmiu cali na godzinę. [6] Farmer Gabe Brown i jego rodzina nie polegają wyłącznie na zarządzanym wypasie. Używają złożonej mieszanki roślin okrywowych, a także wielowarstwowych upraw współrzędnych: wyobraź sobie rzodkiewkę i rzepę rosnące pod baldachimem słoneczników. Celowo uprawiają rośliny o różnych głębokościach korzeni. Zróżnicowana, wieloletnia roślinność odżywia dużą bioróżnorodność owadów, zapewniając naturalne zwalczanie szkodników – gospodarstwo nie ma problemów z robakiem korzeni kukurydzy, który nęka sąsiednie farmy i jest największym szkodnikiem rolniczym w Ameryce. Pomimo braku pestycydów i nawozów, gospodarstwo daje o 25% więcej kukurydzy niż średnia hrabstwa, przy znacznie niższym koszcie produkcji na buszel.

Podobnie jak wypas, ogrodnictwo regeneracyjne również niesie ze sobą olbrzymi potencjał sekwestrowania węgla, stosując podobne zasady. Unika orki lub jakiejkolwiek innej formy naruszania gleby, faworyzując rośliny okrywowe, które są zagniatane lub przycinane w celu odżywiania gleby i stają się kolejną warstwą próchnicy. Według badań Instytutu Rodale, jeśli zostaną ustanowione powszechnie, organiczne techniki regeneracji praktykowane na gruntach uprawnych mogą zrównoważyć ponad 40% globalnych emisji, podczas gdy stosowanie ich na pastwiskach może zrównoważyć 71%. [7] Potencjał redukcji CO2 na lądzie wynosi ponad 100% obecnych emisji – i nie obejmuje to nawet ponownego zalesiania i nasadzania drzew.

Innym imponującym podejściem jest rolnictwo syntropijne (ekstropijne, negentropijne rozumiane jako przeciwieństwo entropii – przyp. tłum.), znane również jako regeneracyjne leśnictwo analogowe, opracowane w Brazylii przez Ernsta Gotscha. W 1984 roku kupił on ogromne 500-hektarowe gospodarstwo, które było poważnie zdegradowane z powodu wycinki, plantacji manioku na zboczach wzgórz i innych nadużyć. Lokalnie ten teren był znany jako „suchy ląd”. Gotsch przywrócił ziemię do zdrowia, naśladując sukcesję ekologiczną, stosując sadzenie towarzyszące oraz intensywne przycinanie metodą „siekania i upuszczania” w celu zbudowania materii organicznej w glebie. Trzydzieści lat później ziemia odrodziła się. 

Czternaście suchych źródeł wróciło do życia, strumienie płyną przez cały rok, wróciła bioróżnorodność pierwotnego przybrzeżnego lasu deszczowego Atlantyku, temperatura w mikroregionie spadła, a opady wzrosły. Farma produkuje obficie żywność, drewno i inne produkty, w tym to, co niektórzy uważają za najwyższej jakości ziarna kakaowca na świecie [8], a wszystko to bez nawadniania, pestycydów i jakichkolwiek nawozów. Jak wyjaśnia jeden z pracowników, produkcja żywności opiera się na naturalnej sukcesji lasu, zamiast walki z nią. Z każdym kolejnym żniwem gleba jest bogatsza niż rok wcześniej. [9] Projekty zainspirowane jego modelem pojawiły się w całej Brazylii, a także w Australii i innych miejscach.

Gotsch nie opracował tej metody w celu sekwestrowania węgla, ale według badań Cooperafloresta Brazil, jego metoda pochłania około 10 ton węgla na hektar w zależności od tego, gdzie się on znajduje w cyklu sukcesyjnym. [10] Wspominam o tym głównie po to, aby powtórzyć, że pogląd tej książki dotyczący ekosystemów nie jest sprzeczny z wymogami standardowej narracji klimatycznej. Jednak motywacja do działania nie zależy od tej narracji – w ujęciu wodnym i ramach bioróżnorodności praktyki regeneracyjne są jeszcze bardziej atrakcyjne.

---

Przypisy:

[1] Savory (2013).

[2] Jeśli lubisz posmak kontrowersji, patrz Lovins (2014).

[3] Machmuller i in. (2015).

[4] DeRamus i in. (2003).

[5] Hawken (2017), 73.

[6] Ta i następne liczby pochodzą z Ohlson (2014).

[7] Rodale Institute (2014).

[8] Taguchi (2016).

[9] Zobacz “Life in Syntropy,” krótki film o farmie i Rolnictwie Syntropijnym na Vimeo lub YouTube.

[10] Cooperafloresta (2016), cytowane w Sendin (2016).